Второе Учение Будды.

Второй поворот Колеса Учения Буддой начинается так:

Илажа тyгэс нугшэсэн эхэ бэлигэй саада 
хизаарта хурэсэн гол орошибай.

Энэдхэгэй хэлээр: «Бхагавати праджняпарамита хридая». 
Тубэдэй хэлээр: «Жомдандайма ширабжи паролду чинба нинбо». 
Монголой хэлээр: «Илажа тугэс нүгшэсэн эхэ бэлигэй саада хизаарта хүрэсэн гол зүрхэн». 
Илажа түгэс нүгшэсэн эхэ бэлигэй саада хизаарта хүрэсэндэ мүргэнэб. Хэлэл санал үгэ , эхэ бэлиг бараамид түрэсэн үгы, хаагдаха үгы, огторгойн мүн шанар. Тус тус өөрээн ухаанай бэлиг ябадалай орондо, гурбан сагай илагуугсан эхэдээ мүргэнэм.

Иигэжэ минии сонососон нэгэ сагта, Илажа түгэс нүгшэсэн бурхан Раджагриха балгасунай Гридхракут уулада аяга тахимлигай ехэ хувараг ба бодисадын ехэ хуварагуудтай нэгэнтэ хамта суун бэлэй. Тэрэ сагта Илажа түгэс нүгшэсэн бурхан гүн нарин гэгээн үзэгдэл гэгдэхэ номын зүйлын самадида тэгшэ оршобо. Бaс тэрэ сагта бодисада махасада Арьяа Бала бэлигэй саада хүрэсэн гүн нарин ябадалай шанарые үнэхөөр үзэжэ, тэдэ табан согсыешье, мүн шанараар хоосон гэжэ үнэхөөр үзэбэ. Тэндэсээ Бурхан багшын хүшөөр, амин габьяата Шарипутра бодисада махасада Арьяа Балада иигэжэ хэлэбэ. «Изагууртанай хүбүүн ба, али изагууртанай үхин хэн зарим бэлиг барамидай гүн нарин ябадалаар ябахые хүсэгшэд тэдэ ямар мэтэ суралсахаб?» Тиигэжэ хэлэхэдэ, бодисада махасада Арьяа Бала амин габьяата Шарипутрада иигэжэ хэлэбэ: «Шарипутра! Изагууртанай хүбүүн ба, али изагууртанай үхин хэн зарим бэлиг барамидай гүн нарин ябадалаар ябахые хүсэгшэд, энэ мэтэ үнэхөөр үзэгдэхэ, тэрэ табан согсыешье мүн шанараар хоосон гэжэ үнэхөөр даган үзэгдэхэ. Дүрсэ xоосон болоно. Xоосон шанар дүрсэ болоно. Дүрсэтэй xоосон шанар илгал үгы. Xоосоноос дүрсэ илгал үгы. Түүншэлэн сэрихэ ба, сэдьхэхэ ба, үйлэдэхэ ба, үнэхоор мэдэхэшье xоосон болоно. Шарипутра, тэрэ мэтээр ном бүхэн xоосон шанар болоно. Бэлгэ шанар үгы. Түрэхэ үгы, түридхэхэ үгы, хир үгы, хирээс хагасаха үгы, буураха үгы, нэмэхэ үгы болоно. Шарипутра, тэрэ мэтээр xоосон шанарта дүрсэ үгы, сэрихэ үгы, сэдьхэхэ үгы, үйлэдэхэ үгы, үнэхоор мэдэхэ үгы, нюдэн үгы, шэхэн үгы, хамар үгы, хэлэн үгы, бэе үгы, дуран үгы, дүрсэ үгы, дуун үгы, үнэр үгы, амтан үгы, хүртэхэ үгы, ном үгы болоно. Нюдэнэй изагуураас сэдьхэлэй изагуур болотор үгы. Сэдьхэлэй үнэхөөр мэдэхын изагуурта хүрэтэршье үгы болоно. Мунхаг үгы, мүнхаг барагдаха үгыгос, үтэлхэ, үхэхэ үгы. Үтэлхэ, үхэхэ барагдаха хүрэтэршье үгы болоно. Түүншэлэн зоболон ба хамагые түрүүлэгшэ ба түридхүүлэгшэ ба мүр ба бэлгэ бэлиг үгы, олохо үгы, олохо үгы бaсa үгы болоно. Шарипутра, тимын тула бодисаданар олохогүйн тула, бэлиг барамидта шүтэжэ, сэдьхэлдэ түйдхэр үгын тула айха үгы тэрэ гажа буpуусааa машата нүгшэжэ, ехэ нирваанай эсэстэнь хүрэбэ. Гурбан сагта үнэхөөр оршогшо хамаг Бурханшье, энэ гүн нарин бэлиг барамидта шүтээд, дээрэгүй үнэхөөр тууласан боди хутагые элитэ түгэсхэжэ Бурхан болоно. Тиимын тула үнэн мэдэжэ, бэлиг барамидай тарни, ехэ ухаанай тарни, дээрэгүй тарни, сасуу бэшэтэй сасуу тарни, хамагые зоболонгые машата амарлигуулагша тарни, худал бэшэ үнэн гэжэ мэдээд, бэлиг барамидай тарни хэлэбэ: 
«Датьята: Ом гаде гаде парагаде парасамгаде боди суха». 
« Шарипутра, бодисада махасада тэрэ мэтэ гүн нарин бэлиг барамидта суралсаха болоно».

Тэндээс илажа түгэс нүгшэсэн бурхан тэрэ самади тайлаад, бодисада махасада Арьяа Балада «сайн» гэжэ зүбшөөжэ, «сайн, сайн изагууртанай хүбүүн тэрэ түүншэлэн болоно. Изагууртанай хүбүүн тэрэ түүншэлэн ямар шинии хэлэсэн тэрэ мэтээр гүн нарин бэлиг барамидта ябуулха болоно. Түүншэлэн ерэсэн бурхадшье даган баясана». Илажа түгэс нүгшэсэн бурхан тиигэжэ зарлиг болоходо, амин габьяата Шарипутра, бодисада махасада Арбяа Бала ба хамаг тэдэ түгэс нүхэд ба тэнгэри, хун, асуури, гандаринар хамта юртэмсэдэ бүгэдөөр даган баясаад, илажа түгэс нүгшэсэн бурханай зарлигые элитэ магтаба. Илажа түгэс нүгшэсэн эхэ бэлиг барамидай гол зурхэн нэрэтэй ехэ хүлгэн судар түгэсэбэ.
«Амгалан болтогой»

Огторгойдо элитэ мэдэгшэ Риди хубилгаанай эзэн , агу хүсэнтэй, бүтээгшэдэй эхээр хүбүүншэлэн, үршөөгшэ гурбан ороной дакиниин эрхиндээ мүргэнэм: 
«Ага са ма ра за ша да ра самарая пад».
Намо:Ламадаа мүргэнэм, Бурхандаа мүргэнэм, номдоо мүргэнэм,
Бурсан хубарагуудтаа мүргэнэм.

Эхэ ехэ барамидта мүргэнэм. Тэрээнүдтээ мүргэжэ шүтэсэнэй тулада өөрээн үнэн аялга бүтэхэ болтогой.
Урдын тэнгэриин хурмастяр, эхэ бэлиг барамидай гүн нарин утха сэдьхэлдээ сэдьхэн, эндэ уншасан хүсэндэ шүтэжэ, хилэнсэтэ шолмосые харин харюулсанай тулада. Тэрээн шэнди биишье бэлиг барамидай удха сэдьхэлдэ сэдьхэн, үгэ амараар уншасан шүтэжэ хилэнсэтэ шолмос тэрэ мэтэ зохилдохо үгын зүг бүхэниие саашаа хариха болтогой, үгы болтогой, амарлиха болтогй, сайтар амарлиха болтогой.
Зохилдохо үгы зүг бүхэниие амарлигуулха болтогой: «Шиндам гуруе суха».
Найман мянган тодхорой аймаг амарлиха болоод, зохилдохо үгы хорото шалтагаанаас хахасан, зохилдохын шалтагаан болон хотоло түгэсэсэндэ үлзыгөөр эндээс сайн амгалан болтогой.
Гурбан зуун жаран адасай аймаг амарлиха болоод, зохилдохо үгы хорото шалтагаанаас хахасан, зохилдохын шалтагаан болон, хотоло түгэсэсэндэ үлзыгөөр эндээс сайн амгалан болтогой.
Дүрбэн зуун дүрбэн үбшэнэй аймаг амарлиха болоод, зохилдохо үгы хорото шалтагаанас хахасан, зохилдохын шалтагаан болон, хотоло түгэсэсэндэ үлзыгөөр эндээс сайн амгалан болтогой.

Энэ буянаар амитан бүхэн хоер буяни хуряажа, буянай буянаар бэлгэ бэлигээс гаража дээдэ бурханай хоер бэе олохо болтогой.

Би, гэхэ мэтэ номтой зохистой утхые ямар мэтэ санажа сэдьхэшэлэн, үбшэн ба ада тодхор, тэрэ мэтэ суглааниие ойродо амарлигуулан адистидыт. Энэ адисай сог найруулга доройтон үгы, муу найруулга амарлиха болоод, гурбан сургаалай арюун байдалай заабариие үүргэ баридаг хубарагуудай суглаанаар дүүрэхын үлзы хотог орошохо болтогой!